Wat is de energietransitie?

De energietransitie is het wereldwijde overstappen van fossiele brandstoffen (kolen, olie en gas) naar schonere, duurzamere energiebronnen (zoals hernieuwbare energie). Het doel is om de uitstoot van broeikasgassen, met name koolstofdioxide (CO₂), te verminderen om klimaatverandering tegen te gaan, terwijl we tegelijkertijd zorgen voor betrouwbare en betaalbare energie voor iedereen.

Wat is de huidige wereldwijde status van de energietransitie?

2024 was wereldwijd het warmste jaar ooit, met een temperatuur die meer dan 1,5°C boven het pre-industriële niveau lag. Hoewel het Klimaatakkoord van Parijs tot doel had om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5°C, wijzen de huidige trends erop dat we afstevenen op 2,2°C opwarming in 2100, zoals aangegeven in de Energy Transition Outlook van DNV. Het 1,5°C-doel is technisch nog haalbaar, maar het venster om dit te realiseren wordt snel kleiner. De overgang van een op fossiele brandstoffen gebaseerde economie naar een koolstofarme toekomst is een van de grootste uitdagingen, die nog urgenter wordt door extreme weersomstandigheden en aantasting van het milieu. Toch blijft het tempo van de verandering onvoldoende om de wereldwijde klimaatdoelstellingen te halen.

Wat moet er gebeuren om de decarbonisatie te versnellen?

Om de decarbonisatie te versnellen, is dringend en doortastend handelen nodig om het 1,5°C-doel van het Klimaatakkoord van Parijs te halen. Snelle opschaling van hernieuwbare energie en koolstofarme oplossingen is cruciaal. DNV pleit voor een integrale systeembenadering van de energietransitie, die niet alleen gericht is op het uitfaseren van fossiele brandstoffen, maar op het creëren van een geïntegreerd energiesysteem dat de uitstoot minimaliseert en tegelijkertijd betrouwbaarheid, betaalbaarheid en duurzaamheid garandeert. Dit systeem zal technologieën zoals wind- en zonne-energie, energieopslag, waterstof en CCS omvatten, die intelligent worden geïmplementeerd over de gehele energiewaardeketen. Dit decarbonisatieproces is niet de verantwoordelijkheid van één sector of een traditioneel bedrijf in schone energie, maar een samenwerking tussen individuen, bedrijven en overheden.

Is het te laat om een verschil te maken in de energietransitie?

Nee, het is niet te laat! Hoewel de gevolgen van klimaatverandering al voelbaar zijn, helpt elke inspanning om de uitstoot te verminderen om verdere schade te beperken. Hoe sneller we handelen, hoe meer we de planeet kunnen beschermen voor toekomstige generaties.

Wat is er volgens DNV nodig om de energietransitie te versnellen?

De energietransitie is niet langer een kwestie van kunnen, maar een kwestie van moeten. De wetenschap heeft aangetoond dat een schone en duurzame energietoekomst binnen bereik is, maar het versnellen van de transitie vereist doortastend optreden van beleidsmakers, bedrijven en consumenten.

Bij DNV geloven we dat de sleutel tot snelle vooruitgang ligt in: het opschalen van hernieuwbare energie met opslag, modernisering van het elektriciteitsnet en back-upoplossingen. Het inzetten van CO₂​-afvang en -opslag (CCS) om de uitstoot in moeilijk te verduurzamen sectoren te verminderen. Het elektrificeren van transport door de adoptie van elektrische voertuigen en integratie met slimme elektriciteitsnetten. Het benutten van waterstof en biobrandstoffen voor industrieën waar elektrificatie een uitdaging is. Het toepassen van een integrale systeembenadering (‘whole systems thinking’), waarbij energiebronnen, technologieën en infrastructuur als één verbonden systeem worden gezien. Het waarborgen van een rechtvaardige transitie door het creëren van banen en gelijke toegang tot schone energie. Het stimuleren van wereldwijde samenwerking om technologie te delen en schone projecten te financieren. De weg naar een koolstofvrije toekomst is duidelijk, maar urgentie is cruciaal. Schone energie is niet het doel van morgen; het is de missie van vandaag. DNV nodigt iedereen uit om zijn of haar rol te spelen.

Beleidsmakers kunnen regelgeving en prikkels creëren om verandering te versnellen. Consumenten kunnen de vraag naar schone energie en duurzame keuzes stimuleren. Bedrijven en ngo’s kunnen innovatie leiden en investeren in koolstofarme oplossingen.

Betekent de energietransitie dat we onmiddellijk moeten stoppen met alle fossiele brandstoffen?

Nee. De energietransitie is een geleidelijk proces. Het gaat erom de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen in de loop van de tijd aanzienlijk te verminderen, terwijl de energievoorziening betrouwbaar en betaalbaar blijft. Op de korte termijn zal er nog steeds gebruik gemaakt worden van fossiele brandstoffen, maar met toenemende efficiëntie en technologieën voor CO₂​-afvang om de uitstoot te verminderen. Fossiele brandstoffen zullen nog een rol spelen, vooral in sectoren die moeilijker te decarboniseren zijn (zoals de luchtvaart en zware industrie). De focus ligt op het geleidelijk uitfaseren van fossiele brandstoffen en het opschalen van hernieuwbare energie en andere koolstofarme technologieën.

Waarom is het verminderen van de CO₂​-uitstoot belangrijk? Is CO₂​ geen natuurlijk onderdeel van de atmosfeer?

CO₂ komt van nature voor in de atmosfeer, maar menselijke activiteiten – voornamelijk het verbranden van fossiele brandstoffen – hebben de concentratie ervan drastisch verhoogd, wat leidt tot de opwarming van de aarde. Overtollig CO₂​ houdt warmte vast, verstoort weerpatronen, doet ijskappen smelten en verhoogt de zeespiegel. Het verminderen van de uitstoot helpt deze gevaarlijke effecten te vertragen.

Wat is “koolstofneutraliteit” en hoe verhoudt dit zich tot de energietransitie?

Koolstofneutraliteit betekent het bereiken van een evenwicht tussen de hoeveelheid CO₂​ die in de atmosfeer wordt uitgestoten en de hoeveelheid die wordt verwijderd of gecompenseerd (bijvoorbeeld door herbebossing of CO₂-afvang). De energietransitie is een cruciaal onderdeel van het bereiken van koolstofneutraliteit, omdat deze zich richt op het verminderen van de uitstoot bij de bron door over te stappen op schone energie.

Wat is CO₂​-opslag en is het veilig?

CO₂-opslag (of CO₂-afvang en -opslag – Carbon Capture & Storage – CCS) omvat het afvangen van CO₂​-uitstoot van industrieën of energiecentrales voordat deze de atmosfeer bereikt – of direct uit de omgevingslucht (Direct Air Capture) – en deze diep onder de grond op te slaan. Het is een goed onderzochte technologie met strikte veiligheidsmaatregelen om lekken te voorkomen. De CO₂​ wordt opgeslagen in stabiele geologische formaties, vergelijkbaar met hoe aardgas miljoenen jaren lang is opgeslagen.

Uitgebreid onderzoek en proefprojecten hebben aangetoond dat CCS een veilige en effectieve manier is om de uitstoot te verminderen. De opgeslagen CO₂ wordt gemonitord om ervoor te zorgen dat deze niet in de atmosfeer lekt of schadelijk is voor mens of milieu.

Kunnen we de hele wereld echt van stroom voorzien met hernieuwbare energie?

Ja, studies tonen aan dat het technisch en economisch haalbaar is om de wereld voor 100% van hernieuwbare energie te voorzien. Dit vereist echter aanzienlijke investeringen in infrastructuur, technologie en modernisering van het elektriciteitsnet, evenals internationale samenwerking om een soepele overgang te garanderen.

Hoe kunnen we vertrouwen op hernieuwbare energie als de zon niet altijd schijnt en de wind niet altijd waait?

Hernieuwbare energiebronnen zoals zon en wind zijn weersafhankelijk en intermitterend, maar deze uitdaging wordt aangepakt met behulp van:

• Energieopslag (batterijen en andere opslagtechnologieën) om overtollige elektriciteit op te slaan wanneer de productie hoog is, voor later gebruik.
• Netkoppelingen om vraag en aanbod in evenwicht te brengen door diverse energiebronnen uit verschillende regio’s met elkaar te verbinden.
• Back-up stroombronnen zoals waterkracht, bio-energie en in sommige gevallen gas of kernenergie voor stabiliteit.
  Met deze oplossingen kan hernieuwbare energie op een betrouwbare manier huizen en bedrijven van stroom voorzien.

Wat is “energieopslag” en waarom is het belangrijk voor hernieuwbare energie?

Energieopslagsystemen (zoals batterijen en thermische opslag) slaan overtollige energie op die door hernieuwbare bronnen wordt geproduceerd, voor gebruik wanneer de zon niet schijnt of de wind niet waait. Opslag is cruciaal om een stabiele en betrouwbare energievoorziening te garanderen naarmate we meer afhankelijk worden van intermitterende hernieuwbare bronnen.

Speelt kernenergie een rol in de energietransitie?

Kernenergie is een koolstofarme energiebron die betrouwbare, 24/7 elektriciteit kan leveren. Het produceert geen CO₂ tijdens de werking, waardoor het voor sommige landen een belangrijk onderdeel van de energietransitie is als aanvulling op hernieuwbare energie. Er zijn echter uitdagingen, zoals hoge kosten, afvalbeheer en publieke zorgen over veiligheid. Of kernenergie wordt gebruikt, hangt af van het beleid, de middelen en de publieke acceptatie. Sommige landen breiden hun kernenergiecapaciteit uit, terwijl andere deze afbouwen vanwege zorgen over afvalverwerking, veiligheid en kosten.

Maken biobrandstoffen deel uit van de energietransitie?

Duurzame brandstoffen kunnen een rol spelen, vooral in sectoren waar elektrificatie een uitdaging is, zoals de luchtvaart en de zwaar transportsector. Hun duurzaamheid hangt echter af van de productiemethode. Biobrandstoffen gemaakt van afvalmateriaal of duurzaam geteelde gewassen hebben de voorkeur boven brandstoffen die concurreren met voedselproductie of bijdragen aan ontbossing.

Welke rol spelen elektrische voertuigen (EV’s) in de energietransitie?

EV’s zijn een cruciaal onderdeel van de decarbonisatie van het transport, dat een belangrijke bron van CO₂​-uitstoot is. Door verbrandingsmotoren te vervangen door elektromotoren die worden aangedreven door hernieuwbare energie, kunnen EV’s de uitstoot aanzienlijk verminderen. Daarnaast kunnen EV’s fungeren als energieopslagapparaten, die helpen het elektriciteitsnet in balans te houden wanneer ze zijn aangesloten op slimme laadsystemen.

Is waterstof veilig?

Ja, waterstof is veilig bij correct gebruik. Het wordt al in veel industrieën gebruikt en is niet gevaarlijker dan benzine of aardgas. Er bestaan technologieën om het veilig te transporteren, op te slaan en te gebruiken. Veiligheidsmaatregelen, zoals correcte opslag en lekdetectie, maken het gebruik ervan in energiesystemen veilig.
Waterstof kan een schone energiedrager zijn, vooral wanneer het wordt geproduceerd met hernieuwbare energie (dit wordt “groene waterstof” genoemd). Het is bijzonder nuttig voor het decarboniseren van sectoren zoals de zware industrie en langeafstandstransport.

Wat is “groene waterstof” en hoe verschilt het van andere soorten waterstof?

Groene waterstof wordt geproduceerd door water te splitsen in waterstof en zuurstof met behulp van hernieuwbare elektriciteit (een proces dat elektrolyse wordt genoemd). Het wordt als “groen” beschouwd omdat het geen CO₂​-uitstoot veroorzaakt. Andere soorten waterstof, zoals “blauwe waterstof” (geproduceerd uit aardgas met CO₂​-afvang) of “grijze waterstof” (geproduceerd uit fossiele brandstoffen zonder CO₂​-afvang), hebben een hogere uitstoot. Groene waterstof is essentieel voor het decarboniseren van moeilijk te verduurzamen sectoren zoals de staalproductie en de scheepvaart.

Wat is ‘whole energy systems thinking’?

Het wereldwijde energiesysteem ondergaat een ongelooflijke transformatie en wordt steeds meer verbonden, dynamisch en complex. We gaan over van een op fossiele brandstoffen gebaseerd energiesysteem naar een systeem dat wordt gedomineerd door hernieuwbare elektriciteit. In tegenstelling tot het oude systeem, waar het aanbod zich gemakkelijk aan de vraag kon aanpassen, zal het aanbod in het nieuwe systeem variabel zijn, afhankelijk van de beschikbaarheid van zon en wind. Bovendien zullen de afzonderlijke waardeketens van het oude systeem voor transport, industrie en huishoudens samensmelten tot één enkel, verbonden systeem dat wordt gedomineerd door elektriciteit. Om deze transitie te bewerkstelligen is een meer holistische benadering van energiesystemen vereist, wat betekent dat we energiebronnen, technologieën en infrastructuur niet langer in silo’s zien, maar als één verbonden systeem. Dit is ‘whole energy systems thinking’.

Wat is “elektrificatie” en waarom is het belangrijk?

Elektrificatie verwijst naar het vervangen van op fossiele brandstoffen gebaseerde technologieën (zoals auto’s op benzine of cv-ketels op stookolie) door elektrische alternatieven (zoals EV’s of warmtepompen). Het is een belangrijke strategie om de uitstoot te verminderen, vooral wanneer de elektriciteit afkomstig is van hernieuwbare bronnen.

Zal de energietransitie elektriciteit duurder maken?

Op de korte termijn kunnen er kosten verbonden zijn aan de aanleg van nieuwe infrastructuur en technologieën. Op de lange termijn wordt hernieuwbare energie echter steeds concurrerender in prijs, en in veel gevallen is het al goedkoper dan fossiele brandstoffen: hernieuwbare energiebronnen zoals zon en wind behoren vandaag de dag tot de goedkoopste beschikbare energiebronnen. Naarmate de infrastructuur verbetert, wordt verwacht dat de prijzen zullen stabiliseren of dalen. De energietransitie vermindert ook de economische risico’s van klimaatverandering, zoals schade door extreme weersomstandigheden.

Hoe zit het met banen? Zullen mensen hun werk in de fossiele-brandstofindustrie niet verliezen?

Hoewel sommige banen in de fossiele-brandstofsector kunnen verdwijnen, worden er inspanningen geleverd om werknemers om te scholen voor nieuwe kansen in de groene economie. De energietransitie creëert ook miljoenen banen in hernieuwbare energie, energie-efficiëntie, elektrische voertuigen, andere schone technologieën en aanverwante sectoren. Overheden en bedrijven werken aan een eerlijke transitie voor werknemers.

Hoe zit het met ontwikkelingslanden? Kunnen zij de energietransitie betalen?

De energietransitie moet inclusief zijn. Ontwikkelingslanden hebben vaak financiële en technologische ondersteuning nodig om over te stappen op schone energieoplossingen. Internationale samenwerking, financiering en partnerschappen zijn essentieel om ervoor te zorgen dat alle landen kunnen profiteren van de transitie zonder achter te blijven.

Wat is “energie-efficiëntie” en waarom is het belangrijk?

Energie-efficiëntie betekent minder energie verbruiken om hetzelfde resultaat te bereiken – bijvoorbeeld door ledlampen te gebruiken in plaats van gloeilampen of door de isolatie van gebouwen te verbeteren. Het is een cruciaal onderdeel van de energietransitie, omdat het verminderen van de energievraag het gemakkelijker maakt om aan de behoeften te voldoen met schone energiebronnen.

Wat is een “smart grid” en hoe helpt het de energietransitie?

Een smart grid (of slim elektriciteitsnet) is een elektriciteitsnetwerk dat digitale technologie gebruikt om de energiestroom te monitoren en te beheren. Het maakt een betere integratie van hernieuwbare energie mogelijk, verbetert de betrouwbaarheid en stelt consumenten in staat om energie efficiënter te gebruiken. Een smart grid kan bijvoorbeeld automatisch het energieverbruik verschuiven naar momenten waarop de opwekking van hernieuwbare energie hoog is.

Hoe beïnvloedt de energietransitie de energiezekerheid?

De energietransitie kan de energiezekerheid (leveringszekerheid) verbeteren door de afhankelijkheid van geïmporteerde fossiele brandstoffen te verminderen en energiebronnen te diversifiëren. Hernieuwbare energie wordt vaak lokaal geproduceerd, wat landen zelfvoorzienender kan maken en minder kwetsbaar voor schommelingen op de wereldwijde energiemarkt.

Wat is een “rechtvaardige transitie” en waarom is het belangrijk?

Een rechtvaardige transitie zorgt ervoor dat de overgang naar een koolstofarme economie eerlijk en inclusief is, met name voor werknemers en gemeenschappen die afhankelijk zijn van de fossiele-brandstofindustrie. Het omvat omscholingsprogramma’s, sociale ondersteuning en het creëren van nieuwe werkgelegenheid in schone energiesectoren om ervoor te zorgen dat niemand achterblijft.

Wat zijn “negatieve emissies” en hoe werken ze?

Negatieve emissies verwijzen naar het verwijderen van meer CO₂ uit de atmosfeer dan er wordt uitgestoten. Dit kan worden bereikt door natuurlijke methoden (zoals herbebossing) of technologische oplossingen (zoals directe luchtafvang, waarbij CO₂ uit de lucht wordt gehaald en ondergronds wordt opgeslagen). Negatieve emissies zijn essentieel om de uitstoot van moeilijk te decarboniseren sectoren te compenseren.